KUSEMQOKA ukuthi siqinise amaxhama ezilimi zendabuko ngokugqugquzela ukusetshenziswa nokongiwa kwazo ngendlela efanele. NgoFebhuwari 21 wusuku lokuqhakambisa izilimi zendabuko yingakho kusemqoka ukucobelelana ngolwazi nangomlando wazo ukuze zingashabalali.
Ukuqhakanjiswa kwezilimi zendabuko kuhlonishwa yi-Unesco, enomkhankaso weDecade of Indigenous Languages, onhloso yawo kuwukufundisa ngezilimi zebele.
Ezweni lethu kunabashicileli bezincwadi abasungula uphiko olubhekelele ukongiwa kwezilimi zendabuko, yilapho beqoqa ulwazi olubhalwe ezintweni ezahlukene zasendulo kepha balugcina ngendlela yesimanje neyobuchwepheshe.
Muva nje, uphiko olunakekela ukugcinwa komlando namasiko ezilimi ezehlukene nokushicilelwa kwazo, iSouth African Heritage Publisher, luhlonishwe ngendondo ngenxa yeqhaza lalo ekongiweni komlando wezilimi zendabuko.
Indondo, iGoldeni Shield Heritage, ikhishwe yiNational Heritage Council ngenhloso yokubonga ukuzinikela kwabashicileli ekuthuthukisweni komlando namasiko ezilimi zebele.
Phakathi kwezinhlelo ezibhekelwe yiHeritage Publishers kukhona i-Ancestral Voices esungulwe ngokubambisana kwezinhlaka ezihlukene ngenhloso yokuqhakambisa nokonga umlando wezilimi zendabuko.
I-Ancenstral Voices ibhekelela izilimi zendabuko ngokuthi iqoqe futhi igcine izincwadi, amabhuku, nolwazi olwalotshwa kudalo ingakabibikho impicuzeko ngenhloso yokuvikela intuthuko yazo. Yasungulwa ngokubambisana phakathi kweSouth African Heritage Publishers, uphiko olugcina ulwazi olukhethekile eNyuvesi iPretoria, iSouth African National Lexicography Units, iSouth African High Commission engaphansi kwe-United Kingdom neNorthern Ireland.
I-Ancestral Voices igxile ezinhlelweni zokuqoqa nokonga ulwazi nomlando wezilimi zendabuko. Kunezincwadi ezalotshwa eminyakeni yawo-1920-1960 ngaphambi kokuthi izilimi zase-Afrika, okuyisiSwati nesiNdebele, zilotshwe phansi. Ngokusho kwe-Ancestral Voices, kunababhali ababalelwa ku-186 abazinikela ngokuthi bacobelelane ngolwazi baloba abakwaziyo ngezilimi zendabuko, bakhona nabaphose itshe esivivaneni ngokwengeza ngolwazi oluthile. Ngokocwaningo olwenziwe abe-Ancestral Voices, kutholakale ukuthi kunababhali abazalwa ngo-1852 kanti omncane wazalwa ngo-1918, ababenogqozi lokuvikela ukushabalala komlando wezilimi zendabuko.
Kumanje bahlela ukunxenxa uhulumeni ukuthi ahloniphe abantu ababaneqhaza elithile ekubhalweni komlando wezilimi zebele. Kunemiqingo yamabhuku yezilimi eziyisithupha etholakalayo okubalwa nehunyushwe ngesiNgisi kanti eminye izotholakala ngoMashi nonyaka.
Uma udinga olunye ulwazi ungabheka kwi-www.saheritagepublishers.co.za/ancestral-voices/ [email protected] kanti bayatholakala nakwiTwitter @SAHeritagePubs