NGENXA ye-2022 Fifa World Cup edlalwe ngoNovemba noDisemba eQatar, isizini ka-2022/2023 ifike nokusha nasebholeni laseNingizimu Afrika, okungukudlaliswa kwebhola elikhokhelayo ngosuku lokujabulela ukungena onyakeni omusha.
Okwenze iNdebe yoMhlaba yadlalwa ngezinyanga ebezikhethiwe, yisimo sezulu saseMiddle East kwazise ebusika kuba nezishingishane zasogwadule.
INdebe yoMhlaba ihambisana nekhefu leFederation of International Football Association, eliphoqa ukumiswa kwamaligi akhokhelayo emhlabeni, kudedelwe abadlali baye emaqenjini amazwe.
Nebala lokhu kuholele ekutheni amaligi ame, amanye izinyanga ezimbili engadlali okuyikho ephoqe iPremier Soccer League (PSL) ukuhlela okokuqala ngqa emlandweni wayo, imidlalo yeDStv Premiership ngoDisemba 30 no-31.
Isasasa ngale midlalo lihambisane nokungabaza, ikakhulu eyokuphepha kwabalandeli ngenxa yomkhuba wokuya enkundleni sebezishayele kwamponjwana.
Ngaphezu kwalokho, eNingizimu Afrika ngoDisemba kusuke kuphuza nesinedolo kujatshulelwa ukuhlukanisa unyaka okuhambisana nezingozi, ikakhulu ezomgwaqo.
Akupheleli kubantu emphakathini nje, kodwa kubalwa nabadlali imbala, kwazise lude uhla lwabaphazanyiswe wuphuzo oludakayo nempilo yangaphandle ebholeni lakuleli.
Phezu kwakho konke lokhu kodwa ukhona nombono wokuthi yisikhathi esihle lesi ukuba nemidlalo, abantu bezipholele.
Okumqoka njengamanje wukuthi ibe yimpumelelo le midlalo futhi akubikwanga zingozi ezevile nokungathiwa zidalwe yiyo.
Lokhu kushiya umbuzo wokuthi ngabe iPSL isizosika iphethini emaligini afana ne-English Premier League, iqhubeke nale midlalo noma izoyiyeka?
Izimpendulo zabaqeqeshi abahlukene, ikakhulu abamaqembu adlale ngoDisemba 31, zikhomba ukuthi kufanele kusale sekuqhutshekwa.
UVusumuzi Vilakazi, ocija iLamontville Golden Arrows, edlale emdlalweni cishe obunabalandeli abaningi ukuyedlula yonke ngoDisemba 31 kwazise ibineKaizer Chiefs, eMoses Mabhida Stadium, eThekwini lapho bekuzolandela khona omunye wemicimbi emikhulu yokuhlukanisa unyaka, uthe: “Okumqoka wukuthi sisemsebenzini webhola elikhokhelayo, okuyinto eyaziwa nguwonke wonke. Okuhle wukuthi kuqale isizini sisazi lesi simo, ngakho bekufanele wonke umuntu azilungisele ngendlela ukubhekana naso ngendlela efanele umsebenzi. Okumqoka wukuthi sonke sihloniphe isikhathi sokusebenza.”
Amazwi kaVilakazi akhomba ukuthi ngeke abe nankinga uma luqhubeka lolu hlelo, okungesifanayo ku-Arthur Zwane, ocija iChiefs ebambe indiza ebuyela eGoli emuva kwalowo mdlalo.
“Mhlawumbe mina ngingumqeqeshi onzima ukubedlula bonke ukusebenza naye, ngoba ngikholwa kakhulu ekuziphatheni ngokuzicoca, kangangoba angibathandi abadlali abaphuzayo nababhemayo ngenxa yezizathu eziningi,” kusho uZwane, ezakhe ezisonge unyaka ngokunqoba ngo 2-0.
“Nami uqobo ngize ngingabi ngumuntu wamaphathi. Ngisho kwenziwa izinto ekhaya ngiyilowo muntu oveza ubuso lelo hora, bese ngiphuma kanje. Ukuba ngumdlali webhola elikhokhelayo kulezi zinsuku, kudinga uzazi ukuthi ufunani.
“Sezadlula lezo zinsuku zokuthi ube nabadlali abangu-20; omunye ukubiza eSoweto, omunye ukubiza eSandton, njalonjalo.
“Bekuhlezi kuzoba nzima ukudlala ngalesi sikhathi, ngenxa yokuthi yinto esengayijwayele kodwa kuphoqe ukuthi sishaye phansi ngonyawo ukuthi esizomthola ephuma eceleni, sizomkhipha ezinhlelweni zeqembu.
“Kubalulekile ukuqonda ukuthi ubusiswe kangakanani ngaleli thuba. Kubuyela ekuhlonipheni abantu (ngoba sidlalela ukujabulisa bona).”
UBongani Yengwa, naye ongumqeqeshi ngokwezifundo kodwa aphinde abe yinhloko ophikweni lwezemidlalo eDurban University of Technology futhi ongumhlaziyi webhola kuKhozi M, uthe kumqoka ukuthi iPSL iqhube nalolu hlelo ukulungisela abadlali bakuleli amaligi aphesheya abaphupha ngokuyodlala kuwo.
“Kubalulekile ukuthi sihambisane nomhlaba wonke. E-England kudlalwa nangoDisemba 26 noJanuwari 1. Kulula kwabazalwa khona ngoba bazalwe kuvele kudlalwa ngoDisemba 26.
“Nabethu abazalwa manje (kusuka kwabasha ebholeni elikhokhelayo), bazokhula bejwayele ukuthi kuyadlalwa ngalezi zinsuku.
“Ivele ikhona imiqhudelwano esiyidlala ezindaweni zethu ngoDisemba kusavalwe isizini.
“Okumqoka ngokuqhubeka kwethu nokudlala ngalezi zinsuku (zikaKhisimusi noNcibijane), wukuthi abadlali bethu bakhula bephupha ngokuyodlala emaligini aphesheya, kula mazwe adlalayo ngalezi zikhathi. Ngakho kuzobasiza ukukhula nasekhaya kudlalwa ngendlela nangesikhathi esifanayo, ukuze bangaxwayi uma sebewela.
“Into engaba yisithiyo nje kodwa futhi encane, wukuthi imvula ilokhu iqhubekile nokubaningi eNingizimu Afrika ngasekupheleni kukaDisemba. Omunye umuntu angabuza ukuthi kusizani ukuhlela imidlalo ezobe ilokhu ihlehliswa?
“Wonke amaligi asohlwini lwangu-10 aphambili emhlabeni, kuyadlalwa. Abadlali bethu bafisa ukuphelela khona. Mabajwayele isikompilo lamaligi abaphupha ngawo.
Impendulo kaFhatuwani Mpfuni okhulumela iPSL inike isithombe sokuthi kungase kuqhutshekwe ngalo lolu hlelo.
"Ngenhlanhla sisenesikhathi esiningi nesanele ukubuyekeza imibiko ethimbeni elihlela uhla lwemidlalo. Bekufana nohlelo lokuzwa amanzi ngobhoko futhi seneme kakhulu ngendlela eyamukele ngayo kubo bonke abathintekayo," kusho uMpfuni.