Izindaba

Izinqe zihlale obala uMogotsi ephenywa kwiKhomishini kaMadlanga

Zimbili Vilakazi|Published

OZIBIZA ngenhloli owaseNorth West, uMNuz Brown Mogotsi, uthe usekhathele yisihlalo esishisayo seKhomishini kaMadlanga

Image: Oupa Mokoena/Independent Newspapers

KUPHENYEKE ibheshu, izinqe zahlala obala kusomabhizinisi waseNorth West, ozibiza ngenhloli, uMnuz Brown Mogotsi, abeKhomishini kaMadlanga besina bededelana ngaye, bemkhombisa ukuthi ubufakazi bakhe bubathimulisa bengadle gudu.

Lokhu kwenzeke izolo, njengoba ebesaqhubeka nokwethula ubufakazi bakhe kule khomishini ephenya ngezinsolo zokugxambukela kosopolitiki, inkohlakalo nobugebengu obenzeka emaphoyseni. 

Ngezikhathi zantambama, u-Advocate Matthew Chaskalson SC ubuze uMogotsi ukuthi kwenzeka kanjani ukuthi abe nolwazi ekupheleni kukaDisemba 2024, ukuthi iPolitical Killings Task Team (PKTT) yayizohlakazwa?

Lo mbuzo ubewususela emyalezweni uMogotsi awuthumelela usomabhizinisi olandelwa yizinkulumo, uMnuz Vusumuzi "Cat" Matlala.

UMogotsi uphendule ngokuthi wayeluhoshe ezinkundleni zokuxhumana lolu lwazi njengoba yase iqalile izungeza incwadi yokuhlakazwa kwaleli thimba, okuthiwa yabhalwa nguNgqongqoshe wezamaPhoyisa osamisiwe, uMnuz Senzo Mchunu.

UChaskalson ube esembuza ukuthi yini eyadala ukuthi ikhophi yencwadi aze ayithumelele uMatlala ngakusasa, waphendula ngelithi wayesafuna ukuqale abe nesiqiniseko sokuthi ayiwona umbombayi.

Kuvele ukuthi ngoJanuwari 2, uMogotsi waphinde watshela uMatlala ukuthi wonke amadokodo abephenywa yileli thimba azoyiswa ehhovisi lePhini likaKhomishana wamaPhoyisa kuzwelonke osamisiwe, uLieutenant General Shadrack Sibiya. 

Ngokobufakazi obuqinisekisiwe obuvele ngaphambi kwale khomishini, amadokodo aze aya ehhovisi likaSibiya ngoMashi 28, nonyaka.

“Wena wase uluthathaphi ulwazi lokuthi amadokodo azoya ehhovisi likaSibiya ngoJanuwari 2, njengoba wase utshela uMatlala lokho?” kubuza uChaskalson.

UMogotsi uphendule ngokuthi ngokwazi kwakhe kwakuwulwazi olujwayelekile ukuthi amadokodo ayezoya ehhovisi likaSibiya njengoba "wonke amadokodo obugebengu (eNingizimu Afrika) esingathwa yileli hhovisi".

UChaskalson utshele uMogotsi kwezikabhoqo ukuthi lokho akulona iqiniso ngoba uKhomishana wamaPhoyisa KwaZulu-Natal, uLieutenant General Nhlanhla Mkhwanazi, ethula ubufakazi obungasho kanjalo phambilini.

“UMkhwanazi simbuza ukuthi ukube lahlakazwa ngempela leli thimba, amadokodo ayezoyaphi, wasitshela ukuthi umthetho uthi kwakuzofanele abuyiselwe eziteshini zamaphoyisa lapho okwakuvulwe khona amacala kwasekuqaleni. Manje wena ulwazi lokuthi ayezoyiswa ehhovisi likaSibiya wase uluthathaphi ngoba kwagcina kuba yinto eyenzeka ngoMashi, kodwa wena wase unolwazi lwayo ngoJanuwari?” kubuza uChaskalson. Ubuye waqinisa umbuzo wakhe ngokuthi nomunye ufakazi waveza okufanayo nokukaMkhwanazi. 

UMogotsi uvele washaya ungqimphothwe esitatimendeni sakhe sangaphambilini, ethi wayecabanga kanjalo njengoba wake wezwa phambilini ukuthi likhona idokodo (likaLushaba) elake layiswa ehhovisi likaSibiya.

“Ngaleso sizathu mina ngase ngicabanga ukuthi ihhovisi likaSibiya libhekelela wonke amadokodo,” kusho uMogotsi. 

Ngaphambi kwalokho, ziphinde zamubamba izintambo zolwembu uMogotsi ngesikhathi u-Adv Sesi Baloyi SC embuza ukuthi yini eyayenza acabange ukuthi uMchunu wayengathathela uLieutenant General (Dumisani) Khumalo izinyathelo ekubeni engungqongqoshe?

UMogotsi uziphungele ngelithi ngaleso sikhathi wayengenalo lolo lwazi. 

Ubuye wambuza ukuthi wayeqonde ukuthi uma ethi: “njengamanje sesinento ephathekayo ngaye”, okuwumyalezo uMogotsi awuthumela uMatlala emva kokuvela kokuthi uKhumalo ubekwe amacala. Uphinde wambuza ukuthi kungani athumelela uMatlala umyalezo ngalokhu?

Uthe yingoba wayazi ukuthi kwakungaba yizindaba ezazizokwehla kamnandi kuMatlala kwazise yayimhlukumezile iPKTT, njengoba "yashaya umkakhe kwesinye isiwombe igasele emzini wabo".

U-Adv Sandile Khumalo uke wapheka uMogotsi ngemibuzo, embuza ukuthi wayeqonde ukuthini ngesikhathi ethumela uMatlala umyalezo othi: "Namuhla elamanqamu" ngoDisemba 31, 2024, nokwaba wusuku uMchunu aveza ngalo ukuthi iPKTT iyahlakazwa?

"Lowo mcabango uphambukile. Ngesikhathi ngithi namuhla elamanqamu, ngangikhuluma ngamalungiselelo esasikhulume ngawo phambilini, ahlangane nemigubho kaJanuwari 8 ye-ANC. Lo myalezo wawungahlanganise lutho nodaba lokuhlakazwa kwePKTT," kuphendula uMogotsi. 

Uphinde wasola uMogotsi ngokugxambukela ekusebenzeni kwamaphoyisa ngekhathi ebonisa uMchunu ngokuthi phakathi kwakhe noSibiya, kukhona okufanele athathele uKhumalo izinyathelo. UMogotsi uthe njengesakhamuzi saseNingizimu Afrika unalo ilungelo nokubeka umbono ngezobugebengu kunoma wubani.

Ngezikhathi zasekuseni, iJaji uMbuyiseli Madlanga, lisole uMogotsi ngokungakugqizi qakala ukubaluleka kokuhlonipha isifungo.

UMadlanga utshele Mogotsi ukuthi esitatimendeni sakhe wathi usebenza ehhovisi likaMchunu kodwa kwathi esethula ubufakazi bakhe ubuso nobuso, wathi uyi-state agent. 

UMogotsi uthe enye ingxenye yalo msebenzi wakhe (state agent) iyamvumela ukuthi abuye aqambe amanga lapha nalaphaya. Usole okhomishana ngokumcindezela, bamphintshele ekhoneni waze wabatshela ukuthi phela naye akekho ngcwele.

Uthe esuka wababuza ukuthi sisekhona yini isidingo sokuthi aqhubeke nokwethula ubufakazi phambi kwekhomishini njengoba beshintshana ngokumsola ngokuba umqambimanga osezingeni eliphezulu nangokuba wufakazi ofakaza ngezinto angakwazi ukuzeseka ngobufakazi obuphathekayo? 

Kungenelele uMadlanga, wamtshela ukuthi kusesekuseni ukuthi angazibona njengofakazi ongasafanele ukuqhubeka nokwethula ubufakazi phambi kwekhomishini njengoba nabo bengakafinyeleli esiphethweni sokuthi ikhomishini iyabamukela noma iyabuchitha ubufakazi bakhe. 

Ngesikhathi iguqa ikhomishini ntambama, aziswa ukuthi usazophinde abuye futhi, uvele wakhexa, waphimisa amazwi okuthi yena usekhathele.