Ezemidlalo Ibhola

Mayingazitshwa eyesimo somqondo sabadlali - ongoti

Xolile Mpisane|Published

ULYLE Foster, wesekwa yiqembu lakhe iBurnley FC, ngemva kwezindaba zokuthi akaphathekile kahle ngokomqondo futhi usenakekelwa ongoti Isithombe: AFP

ONGOTI abasebenza ngokunakekelwa kwesimo sempilo yengqondo bathi abadlali kumele bahlale bexhumana nodokotela bengqondo ukuze basizakale ezingqinambeni ezahlukene abadlula kuzona.

Eminyakeni edlule baningi abadlala ezingeni elikhokhelayo abaphumele obala ngezinselelo ababhekane nazo ezithikameza imiqondo yabo.

Phakathi kwabo kubalwa umdlali wethenisi uNaomi Osaka, umbhukudi uMichael Phelps, uSimone Biles owenza i-gymnastics, umdlali webhola uDele Alli nabanye.

UMDLALI wethenisi uNaomi Osaka, wahoxa kwiFrench Open ka-2021, waveza ukuthi unokhwantalala Isithombe: EPA

Muva nje iqembu lase-England, iBurnley FC, eligijima kwiPremier League, likhiphe isitatimende esidalula ukuthi umgadli waseNingizimu Afrika, uLyle Foster, usahlabe ikhefu ukuze anakekele isimo sakhe sengqondo.

UFoster (23) usayiniswe yiBurnley ngoJanuwari nonyaka, esuka eqenjini laseBelgium, iKVC Westerlo. IClarets ikhokhe 7 million wama-euro (R138 million), okuyisamba esikhulu kunazo zonke esake sakhokhelwa umdlali webhola waseNingizimu Afrika.

Ngenyanga edlule usayine inkontileka entsha yeminyaka emihlanu ezomgcina eqenjini kuze kube ngu-2028. Lokhu akuzange kumangaze ngoba useshayele iBurnley amagoli amathathu, wakha amabili kwiPremier League kule sizini.

UDELE Alli, udalule ngoJulayi ukuthi uye esikhungweni sokuhlumelelisa ngezimilo ngoba enenkinga yokusebenzisa amaphilisi okulala ukuze alwe nokhwantalala Isithombe: REUTERS

Yingakho kumangaze abaningi ngesikhathi iqembu limemezela isizathu sokungabi khona kwakhe ngesonto eledlule. Nokho useke wabhoboka ngokuhlaselwa wukhwantalala ngesikhathi esadlala eBelgium, ohlelweni iMarawa Sports Worldwide.

Isitatimende seBurnley kwi-website yeqembu nasemakhasini alo ezinkundleni zokuxhumana, sithe uyalulama ngaphansi kweso lochwepheshe kanti umqeqeshi wakhe uVincent Kompany, utshele abezindaba ukuthi bazomeseka ngokuphelele aze alungele ukubuyela ensimini.

Kuvamisile ukuthi uma kukhulunywa ngokuqina kwabasubathi kubalulwe ukuba qatha kwabo ngokomzimba. Kepha, uDkt Andrew Lewis, ongungoti kwezengqondo ogxile kwezemidlalo (sports psychologist), uthi kumele kuqikelelwe konke okuthinta abadlali.

“Kubalulekile ngoba abadlali bahlangabezana nezinselelo kanti kwesinye isikhathi kuba nzima ukukhuluma nabantu abasondelene nabo. Badinga umuntu ozokwazi ukubalalela, akukhathalekile ukuthi izinto zibahambela kahle noma kabi,” usho kanje uDkt Lewis.

“Ngicabanga ukuthi enye yezinto ezingahambi kahle eNingizimu Afrika, wukuthi abadlali namaqembu amaningi awanabo ongoti bengqondo abaqondene nabo. Kuyenzeka babize othile ngaphambi komdlalo omkhulu noma ngaphambi komqhudelwano omkhulu kodwa bambalwa kakhulu eNingizimu Afrika, abaqashwa ngokugcwele.

“E-United Kingdom, e-Australia, nase-United States (of America) banongoti bezengqondo kwezemidlalo ngoba bayaqonda ukuthi akusona isimo somzimba kuphela esibalulekile uma kukhulunywa ngabadlali.

“Akuseyona into oyenza uma uthanda, kufanele kube wumgomo. AmaBhokobhoko anqobile kwajatshulwa ngoba abezilungiselele kahle ngokomqondo. Noma sengizinze kakhulu e-UK manje, ngibuyela eNingizimu Afrika njalo emasontweni ayisithupha, ngizobona abadlali bami.”

Yize bengebaningi abadlali bakuleli asebedalule izinselelo ababhekane nazo ngesikhathi besadlala kodwa iningi libhoboka ngokuhlaselwa ukhwantalala, nokucwila otshwaleni nasezidakamizweni ngemuva kokuwagaxa emgibeni ezinhlelweni zethelevishini ezinjengeSitting With Stan edlala kwiSuperSport.

UNeil Tuck, ongungoti wezengqondo osebenza nabadlali uthe kuyajabulisa ukuthi akusathathwa njengehlazo uma umdlali edalula izinkinga zengqondo.

“Abadlali baneziphiwo kodwa basengabantu. Okubafaka ngaphansi kwengcindezi ethe xaxa wukuthhi baningi abantu abalindele lukhulu kubona. Kulindeleke ukuthi izinto zabo zihlale ziqondile ngaso sonke isikhathi.

“Indlela iqembu likaFoster nabo bonke abasondelene naye abameseke ngayo ibaluleke kakhulu. Ikhombisa ukuthi akulona ihlazo ukuphumela obala. Njengongoti wezengqondo osebenza nabantu abajwayelekile nabezemidlalo, into yokuqala engibatshela yona uma befika ehhovisi lami ukuthi banesibindi esikhulu ngokufuna usizo.

“Kufanele futhi siyiqede inkolelo-ze yokuthi udinga lolu hlobo lokwesekwa uma kukhona okungahambi kahle kuphela ngoba akunjalo. Inzuzo enkulu iqhamuka uma abadlali bejwayele ukuxhumana nomuntu ozobeluleka.”

UTuck ophethe inkampani ebizwa nge-performwell, uqhube wathi njengoba amakilabhu nabadlali bekwazi ukusebenzisa ingxenye ethile yemali yabo ekuqiniseni imizimba, kufanele benze okufanayo uma kukhulunywa ngokuqinisa isimo sengqondo.

“Kunezimpawu ezithembisayo zokuthi abantu sebeyaqala ukuvuleka amehlo eNingizimu Afrika, kodwa kusekude phambili. Asidingi ukuqwashisa abadlali kuphela kodwa kufanele senze okufanayo nakubaqeqeshi, abazali nalabo abaphethe kwezemidlalo ukuze babe nolwazi olwanele,” uTuck uqhube kanje..

“Ngiyaye ngeluleke abadlali abasebancane abaneminyaka esuka kwengu-11 kuya ku-16 abasadlala ezikoleni futhi bayashesha ukukuqonda engisuke ngikusho ngoba isikhathi samanje asisafani nesakudala.

“Kuyiqiniso ukuthi kunabadlali abaningi abaludinga kakhulu usizo lodokotela bengqondo kodwa abangenayo imali yokubakhokhela. Bangazama ukuthintana nodokotela noma abeluleki abangakhokhelwa ababhekene nesimo sengqondo ngoba lukhona usizo abangaluthola kubona. Kodwa engikukhuthaza kakhulu wukuthi izinhlangano zezemidlalo zikwazi ukubatholela lezi zinsiza.

“Kufanele abaqeqeshi nabazali banikwe ulwazi mayelana nalesi sihloko ukuze nabo bakwazi ukungenelela kusenesikhathi futhi bakwazi nokudlulisela abadlali noma izingane kumuntu onolwazi olungcono uma besibona isidingo,” kuphetha yena.