ZIMBALWA izikhungo zemfundo ephakeme kuleli ezizokwamukela izicelo zezitshudeni ezingazifakanga izicelo njengoba sekuqale uhlelo lokubhalisa.
Lokhu kuvezwe nguNgqongqoshe weMfundo ePhakeme nokuQeqesha, uDkt Blade Nzimande, othe ezinye zezikhungo ziveze ukuthi ngeke zizamukele izicelo ezintsha ngalesi sikhathi njengoba kuphuziwe ukukhishwa kwemiphumela ka-matric.
Ekhuluma esithangamini sabezindaba izolo uNzimande, uthe izikhungo okubalwa iNyuvesi yaseZululand oNgoye, DUT, Mangosuthu University of Technology, Rhodes University, Tshwane University of Technology, Cape Peninsula, Fort Hare neWalter Sisulu zizozamukela izicelo ezintsha.
“Ezinye izikhungo ziveze ukuthi ngeke zizamukele izicelo. Sinxusa abafuna izikhala ukuthi babhalise ohlelweni lomnyango, iCach (Central Applications Clearing House), lokubheka izikhungo ezisenezikhala zokufunda.”
UNzimande uthe zibalelwa ngaphezu kuka-270 000 izicelo zokufunda emanyuvesi kulo nyaka.
“Izikhala ezibalelwa ku-22 000 ngezabafundela ubuthisha. Kwezobunjiniyela bangu-18 000 abazokwenza lo mkhakha.”
Uveze ukuthi bangu-572 000 abafundi abaphase u-matric nyakenye.
UMqondisi-jikelele womnyango uDkt Nkosinathi Sishi, uveze ukuthi zanele izikhala abanazo zabafuna ukufunda.
“Kuhlale kunombuzo othi njengoba bebaningi abafundi abaphase u-matric, ngabe sinazo yini izikhala ezanele zokuthi bafunde. Ngifuna ukukuveza ukuthi zanele izikhala esinazo emkhakheni wemfundo ephakeme wokuthi samukele labo abaphase u-matric,” kusho uSishi.
UNzimande uveze ukuthi izonyuka nemali etholwa yizitshudeni ezifunda emanyuvesi kulo nyaka njengoba zizothola u-R16 500 ngonyaka.
Eyezindawo zokuhlala izoba ngu-R50 000 kulabo abahlala emadolobheni.
Uveze ukuthi izitshudeni ezixhaswe yisikhwama iNational Students’ Financial Aid Scheme zizothola imali yokugibela engu-R7 875 ngonyaka.
Izitshudeni zizophinde zixhaswe ngo-R5 460 wokuthenga izincwadi zokufunda ezizoyithola ekuqaleni konyaka.
Izitshudeni zasemakolishi amakhono ama-TVET, ezihlala emadolobheni zizoxhaswa ngo-R60 000 wokukhokhela izindawo zokuhlala.
UNzimande uveze ukuthi izikhungo zemfundo zizogixabezwa ngo-R4.2 billion, wokuthi zikwazi ukubhalisa izitshudeni.
Le mali izofakwa ingakapheli le nyanga. Kuyona amanyuvesi azothola u-R3.2 billion, amakolishi athole u-R1 billion.
UNzimande uxwayise abazali nezitshudeni ezifuna izikhala zokufunda ukuthi zingangeni ogibeni lokubhalisa ezikhungweni ezingombombayi.
Ubayalele ukuthi baqaphele ukuthi bangakhokhi imali yabo ezogcina ngokuthi ilahleke.
“I-NSAFS kumanje isixhase izitshudeni ezingaphezu kuka-600 000. Kuvalwa ekupheleni kwenyanga ukufaka izicelo zoxhaso kulesi sikhwama.”