Kgomotso Ramolobeng
Image: GCIS
BAFUNA kuqiniswe isandla eziboshweni ezisemajele akuleli, ezibanjwa nezinto okungamele zibe semajele okubalwa namaselula. Kwizisebenzi zasemajele ezishushumbisa lezi zinto, bafuna zivulelwe amacala ukuze ziboshwe.
Lokhu kushiwo usihlalo wekomiti lezokuHlunyeleliswa kweziMilo ePhalamende ,uNksz Kgomotso Ramolobeng, okhale ngokuthi omakhalekhukhwini yibona abahlale bebanjwa eziboshweni ezisemajele.
Uthe bake baphakamisa nendaba yokuthi kube nezinto ezizojema ukusebenza komakhalekhukhwini emajele.
"Sike sayifaka indaba yokuthi kube nezinto ezijema ukusebenza komakhalekhukhwini emnyangweni. Kumele kubhekwe izinto eziningi ngenxa yokuthi kusuke kunabantu abasuke behlala emajele abangaboshiwe ngakho nabo bangashayeka uma kungukuthi izinto ezijema ukusebenza komakhalekhukhwini ziyafakwa. Nendaba yezokuphepha akumele ishiywe ngaphandle kugcine kungasasebenzeki yingakho ziningi izinto okumele zibhekwe. Silinde umnyango ukuthi uzosazisa ibanga olihambile kulesi siphakamiso," usho kanje izolo, ekhuluma nezintatheli ePhalamende.
Uthe bagqugquzela nomnyango ukuthi ugasele kungazelele emajele ukuze kukhucululwe izinto ezingafanele emajele.
"Kwamanye amajele uma kuke kwagaselwa kuwona, ngakusasa iziboshwa zidubela kojele zibagwaze. Umnyango uveze ukuthi unezinhlelo zokuthi ufuqe imikhankaso yokugasela kungazelele emajele, uyosesha," usho kanje.
Ukhale ngokuthi agcwele amajele njengoba zingaphezu kuka-166 000 iziboshwa ezigcinwe kuwona.
"Ezingu-61 891 ezisatokile ezisalinde kuqulwe amacala azo, ezingu-107 170 ezigwetshiwe. Zingu-25 445 iziboshwa ezivela kwamanye amazwe. Kulesi sibalo ezingu-13 000, zigwetshiwe," usho kanje.
Uveze nokuthi ezingu-4 012 ezitokile ezihluleka ukukhokha imali yebheyili engaphansi ngisho kuka-R1 000.
"Kwelinye ijele sifice isiboshwa sesifazane esitokile osekuphele iminyaka eyisikhombisa icala laso lingaphothulwa. Sesitoke kusuka ngo-2019, kanti namanje icala laso lilokhu lihlehla nje," usho kanje.
Uthe kuvunyelwene ngokuthi yehle intengo yesinkwa ebizwa emajele ngoba yiyona nto edliwa kakhulu iziboshwa.
"Siyajabula ukuthi indaba yokubiza kwesinkwa izolokhu ibuyekezwa njalo. Kukhaliwe ngokuthi intengo yesinkwa iphezulu kakhulu. Ibihluka imali ebizwa ngesinkwa emajele ahlukene, amanye ebiza u-R20 ngesinkwa esisodwa, kwamanye sibiza ngaphansi kwale mali kanti kwamanye amajele sibiza cishe u-R25 ngesinkwa esisodwa."
Related Topics: